Takı Sözlüğü | Mortaki.com

A

Ağartma: Sulandırılmış sülfirik asit (Zaç Yağı) ile altın ve gümüş gibi eşyaların temizlenmesi işlemine verilen ad.

Ajur: Altın, gümüş gibi levhaların üzerine, motif işlemek için delik açarak yapılan işlem.

Akışkanlık: Erimiş halde ki alaşımın kalıba akabilme ve kabın tam şeklini alabilme özellliğini gösteren özellik.

Alafranga: Mıhlama işleminde altı açık yuvalara taş takma tekniği.

Alaşım: İki yada daha fazla metalin ayrı ayrı olduğundan daha iyi özellikler göstermesinden dolayı dengeli olarak karıştırılarak kullanılması.

Alaturka: Mıhlama işleminde taşın foyalı kabara içine sıvama ile yerleştirilmesi.

Alefi: Elmasın pırlanta kesiminde tabla üzerinde oluşan fasetlerin ismi.

Alman Gümüşü: Bakır, pirinç ve %25 oranında çinko alaşımı.

Amyant: Altın, gümüş gibi madenlerin üzerine konularak kaynak işleminin yapıldığı yanmaz kağıt.

Astar: Külçe altın veya metal levhaların inceltilerek işlenecek hale getirilmesi.

Ayar(Karat): Metalin kendi cinsinden saflık derecesinin ifade edilmesine yarayan ölçü ve değerli taşalrın ağırlık birimi.

Ayar Taşı Suyu: Bazı küçük işlemlerden dolayı oluşan çizik, sıyrık, eğe izlerinin giderilmesi için kullanılan doğal bir taş.

B

Baget: Değerli taşların dikdörtgen prizma halinde kesilmiş hali.

Başlık: Başa konulan süs eşyası.

Bezel: Elmasın pırlanta kesiminde, tabla üzerinde oluşturulan e büyük yüzeyli 8 fasetin adı.

Bezeme: Süsleme dekor etme.

Bileği Taşı: Çelik kalemlerin ağzının keskinleştirildiği taş.

Bronz: Bakır ve çinko alaşımıdır.

Brose: Matlaştırma işlemi için kullanılan sert keçe.

C

Cavahir: Cevherin çoğul hali. Elmas, yakut gibi değerli taşlarla yapılan mücevher.

Cilalama: Zımparadan sonra, perdah tozu ve cilalayıcı bileşenleriye dolu firça ya da döner teker kullanılarak metale parlaklık verilmesi.

Cimar: Yüksek ayarla üretilmiş takılara antik görüntü ve mat has rengi kazandıran kaplama tekniği.

Ç

Çapak: Santrifüj ve kum döküm sırasında taşan parçaların ek yerlerinde oluşan fazlalıklar.

Çapla: Mıhlayıcılıkta kullanılan düz ağızlı çelik bir kalem.

Çift: Maşa görünümlü, küçük tezgah ve kaynak işlerinde kullanılan alet.

D

Derece: Pimlerle birbirine bağlanan dişi erkek çerçeve.

Dekupaj: Seyreltik asit ya da dekupaj banyosuna daldırma yoluyla oksit ve eritken maddelerin metalden çözülerek atılması.

Divanhane: Osmanlı döneminde var olan yüzük modası. Orta kısmı tektaş kenarları elmaslarla çevrili büyük yüzük.

Dolap: Takının cila öncesi bilye ve iğnelerle parlatılması işlemi.

Dürtme: Mıhlama işleminde kullanılan yuvarlak uçlu çelik kalem.

E

Engele: Mıhlama işleminde kullanılan üçgen ağızlı çelik kalem.

F

Faset: Pırlantanın yüzeyine verilen ad.

Fire: İşlem sırasında ortaya çıkan metal kaybı.

Füsur: Genellikle yuvarlak ve küre biçiminde, metale taş yuvası açma ve pürüz temizleme işleminde kullanılan freze uçları.

G

Gemoloji: Değerli taş bilimi.

Gisbit: Mıhlama işlemi sırasında oluşan maden talaşı.

Grafit: Toz karbon.

H

Hakkak: Metal üzerine yazı yazan kalem.

Heştek: Metal parçalarla yarım yuvarlak, küre ve taş yuvası yapımında kullanılan çeşitli boylarda yarım yuvarlak oyukları olan demir alet.

I

Isıl İşlem/Tavlama: Madenlerin genişleme özellikleri yitirildiğinde ısıtılarak yumşatılması işlemi.

Işıl İşlem: Parlatma, cilalama işlemi.

İ

İfraz: Ramat ve bozuk alaşımlı maddenin tekrar kullanılabilir hale getirilmesi.

İzabe: Eritme. Metallerin pota içerisinde ateşte ısıtılarak sıvı hale getirilmesi.

K

Kabara: Altı kapalı, yarım yuvarlak, elmas yuvası.

Kabaşon: Alt kısmı düz, üst yüzeyi bombe ve traşsız taş.

Kal: Toprak ve kilden hazırlanan çukurda, ateş yardımıyla metal külçelerin eritilme işlemine verilen ad.

Kalemkar: Alt kısmı düz, üst yüzeyi bombe ve traşsız taş.

Katmer: Metal üzerinde eritme veya alaşım hatası sonucunda oluşan hava boşluğu. Metal kabuğu.

Kontür: Mücevherlerin üst kısmı olan montürü alttan destekleyen işlenmiş kafesli parçanın ismi.

Kral Suyu: Selenyum asidi. Altın ve diğer bütün kimyasal bileşiklerini etkileyen 1 litre nitrik asit ve 3 litre hidroklorik asit karışımı.

Kubbe: Kal sistemiyle elde edilen altın ve gümüşe verilen isim.

L

Lal: Kırmızı renkte süstaşı, alüminyum oksit.

Lup: Mercek. Başta taşların değerlendirmesi ve metaller üzerinde damgalama ve ince ayrıntıların incelenmesine yardımcı olan bir alet.

Lüle Taşı: Kolayca yontulup işlenen, beyaz renkli magnezyum silikat.

M

Malafa: Yüzük ve bilezik yapımında kullanılan, ahşaptan üretilmiş, konik cisim.

Makrome: Makrome çok eski çağlardan günümüze kadar, pek çok amaçla kullanılan bir ip çeşididir.

Mihenk: Altın ayar tespitinde kullanılan taş.

Mine: Mine, cam tozunun, çeşitli kimyasal maddelerle ve istenen rengi verecek metal oksitleriyle karıştırılıp fırınlandıktan sonra dondurulması tekniğidir.

Montür: Taşların monte edildiği mücevherin üst kısmı.

Mücevher: Değerli taşlarla bezenmiş süs eşyası.

Mons Sertlik Derecesi: Minerallerin çizilmeye karşı gösterdikleri direnç sertlik olarak bilinmektedir. Avusturalyalı mineralog Friedrich Monhs tarafından 1812’de düzenlenen Mohs sertlik dizisi ile bu sertlik nisbi olarak ölçülmektedir.

N

Necef: Dağ kristali, mühür yapımında kullanılır.

O

Oksit: Hava neminin metal yüzeyinde meydana getirdiği katmana verilen ad.

P

Pandantif: Genellikle sarkıntılı gerdanlıklar için kullanılan ad.

Perçin: İki veya daha fazla levhayı birbirine bağlamak için çivinin ezilerek baş durumuna getirilen ucu.

Perdah: Metal üzerindeki pürüzlerin eğelerin, rende ile düzeltilmesi.

Pertavsız: Büyüteç.

Pırlanta: Elmasın traşlanarak prizmatik özelliği kazandırılmış hali.

Pomza: Isıl işlemler yapılırken mücevherin çabuk ve kolay parlamasını sağlayan yağlı pomad.

Prototip: Anakalıp. Dökümhanede kauçuğa alınarak seri üretime geçilecek ürünün sadekar tarafından üretilmiş orijinal hali.

R

Raspa: Özellikle taş yuvası ve metal üzerindeki pürüzlerin giderilmesi için kullanılan, sivri uçlu, keskin kenarlı, oluklu, üçgen bir alet.

Rastlama: Yaslama tekniği ile mıhlama işlemine verilen isim.

Rodaj: Rodyum kaplama işlemi.

Roza: Foyasız olarak traşlanmış elmas.

S

Sıvama: Mıhlamacılıkta, taşın tüm çevresinin metalle kapatılarak gerçekleştirildiği mıhlama tekniği.

Ş

Şaloma (Şalümo): Kaynaklama ve ısıl işlemlerde kullanılan, değişik tekniklerle alev üretici alet.

caba: ipsum

T

Talaz: Dalga bezeme. Kıvrık bezeme şeklindeki motiflere verilen ad.

Tezyinat: Bezeme, süsleme.

Tire: Fırçalarla parlatılmayan takıların parlatılması amacıyla, bir ucu sabitlenmiş pamuk ipliği için kullanılan terim. İp üzerine sürülen parlatıcılarla yapılan işleme tirelemek denir.

U

Usta: Zanaatta yüksek becerisi olan kişi.

V

Varak: Altın gümüş gibi madenleri, döverek oluşturulan ince metal yaprağa verilen ad.

Y

Yaldız: İnce kaplama . Elektroliz tekniği ile metalleri değerli metallerle kaplama işlemi.

Z

Ziynet: Altın gümüş ve değerli taşlarla yapılan süs eşyası.

Zümrüt: Yeşil renkli berilyum silikat değerli kristal cevher.